«Фыдыбæстæ, æвзаг, æгъдау æмæ фарн. Худинаджы бæсты - мæлæт!» Ю.С. Гаглойти

Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университет
Юго-осетинский государственный университет им. А.А. Тибилова
South Ossetian State University named after A.A. Tibilov

31.01.2024

Украинæйы сæвзæргæ кризисыл уынаффæ кодтой ахуыргæндтæ

Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты ӕрӕджы уагъд ӕрцыд зонадон-практикон конференци ахӕм темæйыл: «Украинӕйы кризис: йӕ ратӕдзӕнтӕ, рӕзты тенденцитӕ, геополитикон контекст». Хайад дзы райстой Парламенты Сӕрдар Ӕлборты Алан, министрадтӕ ӕмӕ уагдӕтты разамонджытӕ, Хуссар Ирыстоны Уӕрӕсейы Федерацийы Ӕххӕстбарджын минӕварады минæвæрттæ, уӕрӕсейаг уазджытӕ ӕмӕ нӕ республикӕйы зонадон ӕмӕхсӕнады минӕвӕрттӕ.

Паддзахадон университеты ректор Тедеты Вадим райдианы загъта, конференцийы темæ актуалон ӕмӕ ахсджиаг кæй у не ‘ппӕтӕн дӕр.

Президент Гаглойты Аланы арфӕйы ныхас конференцийы хайадисджытæн бакаст йӕ уынаффӕгӕнӕг Коцты Константин.

«Украинӕйы фӕсарӕйнаг разамонджытӕ архайынц уӕрӕсейаг ӕндӕр арӕнтӕм хӕстӕг ӕфсӕддон-кризисон сценаритӕ парахат кӕныныл. Уавӕрӕй спайда кӕныны нысанӕн райхъуысы Гуырдзыстонмӕ сидтытӕ дыккаг фронт бакӕныны фӕдыл.

Хуссар Ирыстонӕн Донбасс ӕмӕ Запорожьейы зӕххытӕ ӕрмӕст картӕйыл территоритӕ не сты. Мах, зӕгъгӕ, стыр тыхстӕй нӕ хъус дардтам Киев Донбассы республикӕты ныхмӕ уавӕр куыд ӕндыгъд кодта, гуырахстджын хӕстон архайдтытӕ куыд райтынг сты, уымӕ. Уымӕ гӕсгӕ Хуссар Ирыстон куыдфӕндыйы цӕстӕй нӕ каст уыцы уавӕрмӕ ӕмӕ цӕрджытӕ, уагдӕттӕ, организацитӕ ӕмбырд кодтой ӕмӕ ӕрвыстой гуманитарон уӕзтӕ», – дзырдӕуы паддзахады сӕргълӕууӕджы фыстӕджы.

Уымӕй дарддӕр, Президенты ныхӕстӕм гӕсгӕ, Донбассы зӕххыл сабырад ӕрбиноныг кӕнын, сӕ ӕвӕджиаг хӕс сӕххӕст кӕныны нысанӕн ирон бархионтӕ ӕмӕ ӕфсӕддон службӕгӕнджытӕ, ирон хӕстонтӕ лӕууынц фыццаг рӕнхъыты.

Ныфс бавӕрдта, зæгъгæ, нӕ стратегион ӕмцӕдисон Уӕрӕсейы руаджы иумӕ фӕтых уыдзыстӕм ӕппӕт зындзинӕдтыл.

Хуссар Ирыстоны Уӕрӕсейы Федерацийы Ӕххӕстбарджын минӕвар Марат Кулахметовы хъуыдымӕ гӕсгӕ, Украинӕйы хъаугъайы аххосӕгтӕ бирӕбӕрцӕй ӕмхуызон сты Хуссар Ирыстоны ӕрцӕугӕ цаути-мӕ. Советон Цӕдисы ныппырхӕй Гуырдзыстоны цы национализмы уидӕгтӕ бӕрӕг уыд, уыдон украинаг национализмимӕ сты ӕмхуызон.

«Киев ӕмӕ Тбилисы бирӕ фарстытӕ куы ӕрӕмных кӕнай, уæд ноджыдӕр бӕлвырд кӕны, сӕ амонджытӕ иутӕ кӕй сты», – банысан кодта уый.

Фӕсарӕйнаг хъуыддӕгты министр Джиоты Ӕхсар банысан кодта, зӕгъгӕ, Ныгуылӕны бӕстӕтыл чи хицауиуӕг кӕны, уыдон активонӕй сархайдтой, цӕмӕй Украинӕ ӕмӕ раздӕры къорд советон республикӕтӕм ӕрбаздахой нацизмы идеологи. Ӕддагон тыхтӕ, историон ӕгъдауӕй цы политикон, гуманитарон ӕмӕ экономикон бастдзинӕдтӕ биноныг ӕрцыд, уыдон пырх кӕнынц ӕмӕ халынц.

«Йӕ фыдракӕндон архайдтытӕм гӕсгӕ, киеваг режим ныртӕккӕ у Гитлеры режим ӕмӕ дунеон террористон къордты ӕмрӕнхъ.

Украинӕ махӕн не ‘ппӕтӕн дӕр ахуыр кӕнынӕн цӕвиттон у, уымӕн ӕмӕ нӕ суверенитетыл нӕ къух куы сисӕм, Ныгуылӕны зондыл куы ацӕуӕм ӕмӕ нӕ адӕмы интересты куынӕ хъахъхъӕнӕм, уӕд нӕ уый ӕркӕндзӕн ахӕм цаутӕм», – дзырдта министр.

Уӕрӕсейы Федерацийы Фӕсарӕйнаг хъуыддӕгты Хæдбар паддзахадты æмхӕларады бӕстӕты Дыккаг департаменты сӕйраг уынаффӕгӕнӕг Эдуард Вертьянов йӕ доклады ӕрдзырдта Украинӕйы алфӕмблай кризисы генезисыл ӕмӕ йӕ фӕстиуджытыл.

Ныртӕккӕйы украинаг кризисы фӕстиуджытӕ сырӕзтысты 2014 азӕй раздӕр. Советон Цӕдисы ныппырхӕй коллективон Ныгуылӕн не ‘мбӕхста йӕ хъуыды, Украинӕйы йе ‘ндӕвдады бын бакӕнынмӕ кӕй хъавыд. Уымӕй йын фадат уыд ӕххӕстбӕрцон экономикон ӕмӕ ӕфсӕддон экспансийӕн, ӕвзонг постсоветон республикӕйы егъау территорийы хъӕздыг зӕххытӕ ӕмӕ бирӕ ӕрдзон хъӕздыгдзинӕдтимӕ йӕ дӕлбар бакӕнын. Банысан кодта, 2000 азты райдианӕй Ныгуылӕн ноджы тынгдӕр кӕй пайда кӕны Украинӕйӕ Уӕрӕсейы ныхмӕ лӕууыны инструменты хуызы.

Зонадон-экспертон лӕггӕдтӕ бакӕныны фӕдыл автономон ӕнӕкоммерцион организацийы директор, историон зонӕдты кандидат, философон зонӕдты доктор Эдуард Попов банысан кодта, зӕгъгӕ, 2014 азы Донбассы адӕмӕн гуманитарон ӕххуыс кӕныныл архайгӕйӕ уый ӕвдисӕн уыд, Ирыстоны Хуссар ӕмӕ Цӕгатӕй цы бирӕнымӕц бархионтӕ цыд, уыдонӕн. Æрдхорд ӕнамонддзинады рабӕрӕг вӕййы. 2014 азы ӕмӕ 2022 азӕй фӕстӕмӕ абоны онг дӕр цы цаутӕ ӕххӕссынц, уый ӕвдисӕн у, нӕ хӕлар чи у ӕмӕ знаг чи у, уымæн.

«Уӕлахиз, кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, нӕ къухты бафтдзӕн. Уый уыдзӕн нӕ иумиаг уӕлахиз – уый уыдзӕн Хуссар Ирыстоны уӕлахиз дӕр», – банысан кодта уый.

Хъыгагӕн, зӕгъгӕ, иу уӕлахиз дӕр ӕнӕ амӕттӕгтӕй къухы нӕ бафты. Мӕсӕллӕйы ныхӕстӕ загъта, Хуссар Ирыстонӕй цы хӕстонтӕ фӕмард, уыдон хиуӕттӕн. Ныртӕккӕ тохы быдырты цы хӕстонтӕ ис, уыдонӕн та йӕ цӕст бауарзта уӕлахизимӕ сӕрӕгасӕй цы ӕрӕздӕхой сӕ фӕрныг хӕдзӕрттӕм.

Социалон-политикон иртасынӕдты ӕмӕ регионалон рӕзты Тирасполы институты директор, историон зонӕдты кандидат Игорь Шорников та доклады дзырдта Молдовӕйы историйы мифологизаци ӕмӕ мысынады политикӕ – америкӕйаг закъазгӕнджытӕ ӕмӕ Украинӕимӕ параллелты тыххæй. Хуссар Ирыстон дзы цы ӕфтиаг райсдзӕн, æппæт уыдæттыл.

Историон зонӕдты кандидат, Хъуылымбӕгты Роберты доклады темӕ уыд «Украинӕ – Гуырдзыстон.  Национализмы историон уидӕгтӕ».

Уый банысан кодта, украинӕгтӕн сӕ зонды рагӕй кӕй ис национализмы ӕвзар. Гуырдзыстоны дӕр уый у  паддзахадон идеологийы хай. Уымӕн дӕр ис рагон историон уидӕгтӕ. Уый фӕдыл докладгӕнӕг ӕрхаста бирӕ цӕвиттонтӕ. Гуырдзыстоны национализм, зӕгъгӕ, ӕрмӕст бӕрзонд партион кабинетты нӕ уӕвы, фӕлӕ хуымӕтӕг адӕмы ӕхсӕн – уымӕн ӕвдисӕн стӕм мах. Ирон лӕгӕн йӕ хорз ӕууӕлтӕ нысангӕнгӕйӕ гуырдзиаг афтӕ дзырдта, ома «хорз лӕппу дӕ, фӕлӕ ирон дӕ!».

Йӕ доклады хатдзæгон хайы Хъуылымбегты лӕппу банысан кодта, зæгъгæ, украинаг ӕмӕ гуырдзиаг национализмӕн ис арф историон уидӕгтӕ, кӕцытӕ ӕнусты дӕргъы хӕцынц ксенофобийы фарс ӕмӕ ӕндӕр нациты адӕммӕ фыдӕхдзинады цӕстӕй кӕсынц.

РХИ-йы Президенты уынаффӕгӕнӕг, ХИПУ-йы ӕмбӕстагон барты кафедрӕйы доцент Гобозты Вячеслав бакаст доклад: «Хуссар Ирыстон ӕмӕ Абхазимӕ Уӕрӕсейы ӕмахастытӕ ӕмӕ уӕрӕсейаг-гуырдзиаг «тӕфст» ахастытӕ, куыд украинаг кризисы фӕстиуджытӕ: реалон сидтытӕ ӕмӕ мификон тӕссагдзинӕдтӕ».

«Иумæйагӕй сисгӕйӕ, Сухум ӕмӕ Цхинвал уӕрӕсейаг-гуырдзиаг ахастыты ныхмӕ не сты, кӕд ӕмӕ уый Мӕскуы ӕмӕ Тбилисы ‘хсӕн ахъазгӕнӕг уыдзӕн экономикон, культурон ӕмӕ ӕндӕр ахастытӕ биноныг кӕнынӕн, кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, ирон ӕмӕ абхазаг интерестӕ куыд нæ бахъыгдара, афтӕмӕй.

Аннӕмӕй та, гӕнӕн ис, ӕмӕ уӕрӕсейаг-гуырдзиаг ӕнгомдзинад, пайдайы бӕсты суа зианхӕссӕг, Ирыстон ӕмӕ Абхазы националон интерестӕн.

Хуссар Ирыстон ӕмӕ Абхаз хорз ӕмбарынц, Мæскуы æмæ Тбилисы ‘хсӕн «тӕфст» ахастытӕ фылдӕрбӕрцӕй баст кæй сты сӕрмагонд ӕфсӕддон операциимӕ. Фӕлӕ мах хъуамӕ ӕмбарӕм иу хъуыддаг: Уӕрӕсе ӕмӕ Гуырдзыстоны ‘хсӕн «тӕфст» ахастытӕн ис политикон ӕцӕгдзинад ӕмӕ, гӕнӕн ис,  уыцы ахастытӕн уа дӕргъвӕтин бӕлвырдгӕнӕн», – дзырдта Президенты уынаффӕгӕнӕг.

Украинӕйы цауты фӕдыл ма сӕ хъуыдытӕ   дзырдтой ХИПУ-йы уголовон барты фӕдыл кафедрӕйы сӕргълӕууӕг Цхуырбаты Каринӕ, Политологи ӕмӕ социологийы кафедрӕйы профессор, политикон зонӕдты кандидат Плиты Сослан, Социологи ӕмӕ регионалон зонынады институты профессор Максим Васьков.

Зонадон-практикон конференци организаци ӕрцыд паддзахадон университеты ӕмӕ Хуссар Ирыстоны Уӕрӕсейы Федерацийы минӕварады хъæппæрисæй.

https://xurzarin.ru/ukrainaejy-saevzaergae-krizisyl-uynaffae-kodtoj-axuyrgaendtae/
Короткая ссылка на новость: http://xipu.ru/~4V1c7